صدای پای بهار ، خواب و خیال خزان را بر می آشوبد و بوی بیداری و حرکت بهار ، عالم را فرا می گیرد . نسيم از خواب بر می خيزد . خاک ، تکان می خورد و آزادی جان تازه ای می گیرد . نبض باغچه می تپد و درختان به تولدی دوباره فرا خوانده می شوند . زمین ، بار سنگین خویش را وا می نهد و آسمان ، خورشید درخشانش را ارزانی زمین می کند ... و بهار می آید .
خوب که می نگری ، در می یابی جنبش و حیات دوباره طبیعت ، از طراحی عظيم و هنرمندانه اي ، حكايت مي كند . گویی جهان آفرینش ، چون کتابی گشوده ، به هر زبانی سخن می گوید و این پیام را دارد که : " چمن سبز جهان را ، جهان آرایی هست . "

هدف از آفرينش ، کمال و سعادت انسان است . یعنی صعود از عالم ماده به سوی معنویات و تقرب به خداوند، یکی از راههای شناخت خدا، مطالعه در هستی و طبیعت است . تامل در زیبائیهای جهان آفرینش، به منزله گشودن دریچه ای به سوی حقیقتي برتر است. کافی است آدمی به عمق این زیبایی ها بنگرد . نظم و تدبير در هستی، نمونه ای شگفت از یک اثر عظیم هنری است که مشاهده آن، آدمی را به وجود آفریننده ای نامتناهی هدایت می کند. عظمت جهان هستي از آغاز تاریخ بشر تاکنون ، انبوهی از دانشمندان را برای کشف قوانین نظام عالم به تکاپو واداشته است. تصور این اندیشه که هستی جهان با نظمي شگفت سرشته است، در ذهن انسانهای حقیقت جو، نوعی شعور و بيداري ايجاد مي كند. در این فصل، به شکفته شدن غنچه اي زیبا و به جوشش آب زلال چشمه ها از لایه های سخت کوهساران بنگريد. ببینید چگونه پلک بسته سبزه ها باز می شود و گل به تبسم و خنده می ایستد ، این همه زیبایی حیرت انگیز ، نهال تفکر را آبیاری می کند و ادراک و تخیل را طراوت می بخشد .

تغییر فصل ، یکی از ملموس ترین نشانه های قدرت خداوند بر روی زمین است . در همه آئین های الهی ضمن اشاره به تازگي و زيبايي فصل بهار ، به عبرت آموزي از آن تاكيد شده است . در ادبیات جهان نیز ، برکت ، روشنایی ، سلامتی ، صلح و هر آنچه که نشان از پاکی و خیر دارد ، با بهار به تصویر کشیده شده است .
نوبهار است در آن کوش که خوشدل باشی
که بسی گل بدمد باز و تو در گِل باشی
در چمن، هر ورقی، دفتر حالی دگر است
حیف باشد که ز کار همه غافل باشی

بهار ، تداعی سخاوت آسمان ، تبسم گل ها ، هیاهوی پرندگان ، رویش ، زیبایی و جوانی است . بهار فصل دگرگونی است . طبیعت خزان شده به ناگاه به امر خداوند سر از خاک بر می آورد و زنده و با طراوت می شود . در اندیشه اسلامی ، طبیعت ، آفریده خداوند و جلوه رحمت بی پایان اوست . در آیه 65 سوره نحل می خوانیم : " خداوند از آسمان آبی فرستاد و زمین را پس از آنکه مرده بود، زندگی بخشید. در این، نشانه روشنی است برای کسانی که گوش شنوا دارند. "
مشاهده دگرگونی شگرف طبيعت ، درسی بزرگ و سودمند برای ما انسانهاست تا بهار و خزان عمر خویش را به یاد آوریم . به خویشتن بیندیشیم که در بند غفلت گرفتار شده ايم . به تعبیر علی (ع ) : " کسی که امروزش مانند دیروز باشد ، براستی زیانکار است . "

آنگاه که دامن صحرا ، سبز فام شده ، درختان از پس زمستانی سرد ، شکوفه می دهند و نوای دلکش بلبلان در دشت ها طنین می اندازد ، بهانه ای نیکو برای مردم است که به شکرانه حضور بهار ، جشني را برپا کنند . اين جشن به مفهوم ستایش خداوند و قدرداني از نعمت بهار است . جشن نوروز در عین حال یکی از آئین های معنادار بشری است ، زیرا این آئین با مهرورزي و نوع دوستي در مي آميزد و فضاي شهر و جامعه را از عطر همدلي سرشار مي سازد .

در واقع ، جشن نوروز در ابتدای فصل بهار ، یکی از برجسته ترین وجوه زندگی بشری را مورد تاکید قرار می دهد و آن نو شدن ، صفاي جسم و جان و تكاپو و حركت است . لذا در نوروز بايد به حقیقت معنوی و کمال انسان توجه کرد . نوروز با همراهی بهار ، حيات تازه اي را نويد مي دهد و لزوم تحول و جنبش را به انسان نهیب می زند . اين تحول از طریق تلاش ، كوشش و معنويت حاصل می شود .

به بیان ديگر ، نوروز از آن رو مورد توجه قرار دارد که در آغاز فصل بهار رخ می دهد ، فصل تحول و دگرگوني هرچند تحول در طبیعت امری اجباری است ، اما ما با تعمق در ماهیت این تحول، می توانيم همراه با نو شدن طبیعت، دگرگونی حقیقی را در خود ایجاد کنيم . باید قلب خود را به شکوفه های ایمان ، محبت و انسانیت بياراييم و با احسان و کمک به دیگران ، عطر خوش نوعدوستی را بیافشانیم . نومیدی و سستی را از روح و جان خود بزدائيم و با روحیه ای پر از نشاط ، زندگی تازه ای را آغاز کنیم . در اين رابطه ، آيت ا... خامنه اي رهبر انقلاب اسلامي مي فرمايد :
« باید توجه داشته باشیم که خداوند دگرگونی هر پدیده ای در عالم را ، به دست انسان قرار داده و همه تحول ها با اراده انسان انجام می شود . انسان اگر بخواهد در وضعیت جامعه ، کشور و زندگی خود ، تحول ایجاد کند ، باید این تحول را از خود آغاز کند . تحول اخلاقی ، تحول درونی ، رفتن به سوی صفا و انسانیت ، عبودیت پروردگار و تسلیم در مقابل اراده آفریننده هستی ، که این تحول ، سعادت انسانها را تضمین می کند . »

بنابراین فصل بهار ، فصل نو شدن است و نوروز نيز ، حکایت نو شدن و نو خاستن است و مجالی برای بيدار شدن و كسب معرفت، چنانکه رسول گرامی اسلام فرموده است :
" آن کس که با تغییر و تحول دنیا از وضعی به وضع دیگر ، آگاه نشود ( از خواب بيدار نشود ) ، از غافل ترین مردم است . "

نوروز خواهشی برای تغییر و سبز شدن است . از همین رو ، هنگام تحویل سال ، دست به دعا بر می داریم و از خداوند می خواهیم که عالي ترین شکل تحول را در ما ايجاد كند . حتي اگر وضعيت نيکويي داشته باشيم ، نيکوتر از آن را طلب مي كنيم : " یا مقلب القلوب والابصار ، یا مدبراللیل والنهار ، یا محول الحول والاحول ، حوّل حالنا الی احسن الحال "
" ای دگرگون کننده قلبها و دیده ها ، ای تدبیر كننده شب و روز ، ای متحول کننده حال و احوال ، حال ما را به بهترین حالت دگرگون ساز . »

بهار درس خداشناسی و معاد و تکامل است . قرآن کريم ، فصل سبز بهار را ، نمودی روشن از زندگی دوباره در روز واپسین معرفي می كند . در سوره فاطر آیه 9 می خوانیم : « خداوند کسی است که بادها را فرستاد تا ابرهایی را به حرکت درآورند . سپس ما این ابرها را به سوی زمین مرده اي راندیم و به وسیله آن ، زمین را پس از مردنش زنده می کنیم . رستاخیز نیز همین گونه است . »
علامه طباطبایی ، مفسر بزرگ قرآن می نویسد : " خداوند بعثت در روز قیامت و زنده شدن مردگان را ، به احیای زمین تشبیه کرده است تا بفهماند همانگونه که زمین ، هر سال یک دوره زندگی را شروع می کند و در آخر دوباره می میرد ، انسانها هم همین گونه اند . وقتی دوران زندگی شان در زمین بسر رسید ، دوباره در روز رستاخیز ، پس از آنکه زنده شدند ، روی زمین پخش می شوند . " از همین رو ، سفارش شده است که با دیدن بهار ، معاد و رستاخیز را به ياد آوريد .

اگر انسانها از این طبیعت زیبا درس بیاموزند ، در این صورت است که سرآغاز این دگرگوني را می توان روز برتر و نوروز نامید و در آن به جشن و سرور پرداخت . اگر انسانها خود را با تحول طبیعت ، همگام و همگون سازند ، چنین نورزوی سرشار از مبارکی خواهد بود و باید گفت : نوروزتان مبارک "
دشت و صحرا سبز و زیبا از بهار
چهره ها خندان ز دیدار نگار
کوچه ها پرشور و غوغا می شود
عشق های تازه برپا می شود .

حافظ ضمن ستايش اين همه زيبايي و حُسن در فصل بهار ، اعتقاد دارد زیبایی و شادابی گل و به طور کلی طبیعت ، اگرچه دل انگیز است ، اما انسان عاقل نباید به آن فریفته شود . چون این همه زیبایی ناپایدار است و آمدن و رفتن فصل ها ، نشان دهنده آن است که نسل های بشری پی درپی می آیند و می روند . در این میان ، انسان می آموزد که به چیزهای ناپایدار اعتماد نکند ، بلکه این فرصت پیش آمده را غنیمت شمرد .
چو در رویت بخندد گل ، فریب وی مخور بلبل
که بر گل اعتمادی نیست ، اگر حُسن جهان دارد

منبع:http://dari.irib.ir